Kulturowy Szlak Romański powstał nie tylko w Polsce. Cała Europa poprzecinana jest podobnymi ścieżkami, wiodącymi bezpośrednio do średniowiecznych zabytków architektury, budowanych właśnie w tym stylu. Zainteresują one nie tylko miłośników sztuki czy spuścizny materialnej i duchowej naszych przodków, ale również wszystkich zainteresowanych historią – bo przecież każdy obiekt na trasie przypomina o bardzo dawnych dziejach.

Szlak Romański w Polsce

Przez Polskę przebiega kilka romańskich tras, które się uzupełniają, a ich długość wynosi łącznie prawie 450 km. Największe skupiska średniowiecznych budowli znajdują się na obszarze Dolnego Śląska, Wielkopolski oraz Małopolski. Mapę wszystkich obiektów zobaczyć można tutaj.  Jak stare są to obiekty? Wystarczy wspomnieć, że sztuka romańska – pod wpływem inspiracji włoskiej, francuskiej, jak również niemieckiej – rozwijała się na terenach naszego kraju w wiekach XI–XIII, choć jej początki sięgają jeszcze głębiej, jeszcze dalej w przeszłość. Zachowane przykłady architektury tamtych czasów są więc jednymi z najcenniejszych zabytków w naszym kraju.

Najciekawsze obiekty na szlaku

Gdyby zapytać, z jakimi miastami kojarzyć się może Szlak Romański, bez wątpienia najwięcej osób wskazałoby Poznań albo Gniezno. Nie ma się czemu dziwić – te miasta odegrały najważniejszą rolę w kształtowaniu państwa polskiego właśnie w czasach dominacji stylu romańskiego, w nich więc też zobaczyć można wiele zabytków architektury średniowiecznej. Jednakże poza tymi dwoma dość oczywistymi przykładami warto wskazać również inne – nie mniej interesujące i zachwycające. Dokąd zatem pojechać, aby zobaczyć najbardziej okazałe przykłady budowli romańskich w Polsce?

1. Legnica: Zamek Piastowski z XIII w.

To bez wątpienia jedna z największych atrakcji Legnicy. Zamek wielokrotnie był przebudowywany, dlatego też dostrzec można w jego architekturze wpływy nie jednego tylko, romańskiego, stylu, ale również i innych, między innymi gotyku czy nawet neogotyku. Legnicka twierdza jest jedną z najstarszych w naszym kraju. Obecnie można ją zwiedzić nie tylko na żywo, ale również wirtualnie: http://www.rzeczpospolita.pl/wirtualnepodroze.

2. Lubiąż: opactwo cystersów z XII w.

To największe opactwo cysterskie na świecie i drugi co do wielkości obiekt sakralny (tuż po hiszpańskim Eskorialu) – choćby z tego właśnie względu warto się wybrać do Lubiąża pod Wrocławiem. W skład kompleksu klasztornego wchodzą: sam klasztor, pałac opatów, kościół św. Jakuba (właśnie on przede wszystkim zbudowany został w stylu romańskim), bazylika Wniebowzięcia NMP i inne mniejsze pomieszczenia gospodarcze.

3. Tum: kolegiata NMP i św. Aleksego z XII w

Podobnie jak większość tego typu budowli, również i kolegiata w Tumie pełniła pierwotnie funkcję opactwa benedyktyńskiego. Jest jednym z najbardziej monumentalnych obiektów romańskich w Polsce, jak również takich, które najlepiej zachowały cechy stylowe (mimo niejednego zniszczenia i przebudowy). Z najcenniejszych pozostałych elementów budynku wymienić można zdobiony portal nad wejściem oraz oryginalne polichromie.

Kolegiata w Tumie

4. Płock: katedra z XII w, drzwi płockie z XII w. (kopia, oryginał w Nowogrodzie Wielkim), palatium i rotunda z X/XI w.

Płock pełen jest zabytków, w tym między innymi właśnie romańskich. Najciekawsze są chyba drzwi płockie pochodzące z XII wieku, które powstały w Magdeburgu, a zobaczyć można je… w Rosji, w Nowogrodzie Wielkim w soborze św. Zofii. Co ciekawe, zostały one tam przewiezione już w XV wieku, natomiast w Płocku ich kopię poświęcono dopiero w latach 80. wieku XX.

5. Tyniec: opactwo benedyktyńskie i kościół śś Piotra i Pawła z XI w.

Położone na wapiennym wzgórzu opactwo malowniczo wpisuje się w nadwiślański krajobraz, cały czas działa zgodnie ze swym przeznaczeniem – mieszkają w nim bracia zakonni. Tyniec w chwili obecnej leży w granicach Krakowa, dlatego łatwo się do niego dostać, aby przyjrzeć się bryle i konstrukcji budowli.

Aktualizowano: 15 sierpnia 2014